Elk jaar is de laatste dag van augustus een dag om stil te staan bij speciësisme, en om te ijveren voor een einde aan deze vorm van discriminatie die dieren naar waarde schat aan de hand van hun soort. Op deze World Day for the End of Speciesism informeren dierenrechtenorganisaties van over de hele wereld het het publiek over (de valkuilen van) speciesisme.
Wat is speciesisme?
Een vorm van discriminatie, parallel met bijvoorbeeld racisme en seksisme, waarbij dieren worden behandeld naar gelang de soort waartoe ze behoren, en niet naar gelang de intrinsieke eigenschappen of noden van dat dier.
De eerste grote speciesistische indeling is die tussen mensen en niet-menselijke dieren: hoewel ook wij dieren zijn, eigent de mens zich het recht toe om te beslissen over de levens van andere dieren.
Daarnaast behandelt de mens andere dierensoorten niet allemaal gelijk: sommige dieren worden geliefd als huisdier, sommige dieren worden gehouden en gebruikt als consumptiegoed.
Dit jaar kroop Bite Back-coördinator Tom in zijn pen over een specifieke toepassing van het speciesistische denkkader. Hieronder lees je zijn standpunt over speciesisme en artificial intelligence.
Speciesisme in de Technologie: Hoe AI onze ethische vooroordelen bevestigt
Vandaag is het werelddag tegen speciesisme, de discriminatie van dieren op basis van hun soort. Speciesisme houdt in dat we, los van morele of wetenschappelijke argumenten, diersoorten anders behandelen op basis van ‘buikgevoel’ en ‘traditie’.
Zo vinden we het vreemd wanneer een man om 7 uur ’s morgens zijn varken aan de leiband uitlaat voor hij naar zijn werk vertrekt. Evenmin voelt het normaal om op restaurant te kiezen tussen een dunne lende van een Border Collie of een stukje fijne rib van een Duitse Herder. Toch gaat het in beide gevallen om dieren met sociale capaciteiten en de mogelijkheid om pijn te voelen. Desondanks beslissen we om de ene soort als huisdier te houden en de andere massaal in gevangenschap te kweken en te slachten.
Deze tegenstrijdigheid roept een ongemakkelijke vraag op: waarom vinden we het ethisch verantwoord om varkens te eten, maar verwerpelijk om honden te eten? Het antwoord is niet te vinden in de intrinsieke eigenschappen van het dier zelf, maar in onze culturele normen en de rol die we aan verschillende diersoorten toekennen. Varkens zijn in onze cultuur grotendeels gereduceerd tot voedsel, terwijl honden worden gezien als gezelschapsdieren. Door bepaalde diersoorten te bevoordelen boven anderen, maken we keuzes die niet gebaseerd zijn op de intrinsieke waarde van het dier of hun vermogen om te lijden, maar op menselijke voorkeuren en tradities. Dit leidt tot een inconsistente en vaak onrechtvaardige behandeling van dieren.
Om deze inconsistentie aan te kaarten, bedacht ik een sprekende social media post met een varken aan de leiband en een stuk hondenvlees op een bord. Omdat dit geen standaard stockfoto is, zocht ik toevlucht tot technologie. Via artificiële intelligentie zou ik toch een varken aan de leiband en een stuk hondenvlees moeten kunnen laten genereren?
Tevergeefs. AI-tools zoals ChatGPT en binnen Canva weigerden om een afbeelding van hondenvlees te maken, terwijl het genereren van een foto van varkensvlees geen probleem was. Dit laat zien dat speciesisme niet alleen in onze cultuur is ingebakken, maar ook wordt doorgegeven via technologie. AI wordt getraind op basis van menselijke data en reflecteert daardoor de bestaande culturele en ethische voorkeuren.
Dit is problematisch omdat er nooit een 100% consensus kan zijn over ethiek. Hoe willen we morele kwesties oplossen via technologie? Moeten we accepteren dat AI bepaalt wat voor vlees zonder scrupules geconsumeerd kan worden en welk vlees niet? Of zou AI, zonder ‘menselijk buikgevoel’, juist moeten aangeven dat er misschien: dat er geen objectieve, niet door cultuur en traditie ingegeven redenen zijn om het verschil te maken tussen het eten van een varken of een hond?
De vraag die blijft hangen na deze ervaring is: Hoe zorgen we ervoor dat technologie zoals AI ons helpt om meer ethisch te handelen in plaats van de ethische imperfecties van de mens in stand te houden?
Nederlands (België) 
Français de Belgique