Skip to content Skip to sidebar Skip to footer

De dieren die geen pijn zouden voelen

11 januari 2023

Dat dieren pijn kunnen voelen wordt algemeen aangenomen. Maar toch wordt er vaak nog een selectie gemaakt in welke dieren wel en niet pijn ervaren. 

Voor de meeste mensen verandert het feit dat een dier pijn kan ervaren de manier waarop zij naar het dier kijken en met het dier omgaan. De wetenschap dat een dier (door ons toedoen) kan lijden, maakt dat wij andere morele en praktische keuzes gaan maken. We accepteren dat dieren die dicht bij ons staan – huisdieren en andere zoogdieren – pijn kunnen voelen en behoeden hen daar het liefst voor. We herkennen dan ook hun lichamelijke en vocale reacties op pijnimpulsen, omdat ze vaak lijken op de menselijke reactie op pijn.

Naar vissen en insecten, die genetisch verder van ons afstaan, kijken we echter op een andere manier. De overtuiging leeft soms dat vissen en insecten reflexmatig op ongemak reageren, zonder bijkomende gedachten en herinneringen. Opmerkelijk is dat die overtuiging vroeger ook over menselijke baby’s heerste. Het was ooit de norm om operaties op hen uit te voeren zonder verdoving. Nog tot in de jaren ‘80 werd door medische professionals geredeneerd dat hun hersenbanen te onrijp waren om sensaties te registreren. Iets wat we ons vandaag absoluut niet meer kunnen voorstellen. Op een soortgelijke manier wordt er zowel door een meerderheid van onderzoekers als door het grote publiek gedacht over vissen en insecten. Het is tijd dat ook pijn bij deze dieren meer serieus genomen wordt.

 

Vissen voelen pijn.

Een studie gehouden door de universiteit van Liverpool komt tot de conclusie dat de uitspraak dat vissen geen pijn zouden voelen, niet klopt. Zij ervaren pijn op een gelijkaardige manier als zoogdieren en dus ook als mensen. Experimenten binnen deze studie stelden vast dat vissen hyperventileren na een pijnervaring en zich dan behoedzamer en minder actief gaan gedragen. Zo blijven zij weg uit bepaalde delen van hun aquarium, wanneer ze een elektrische schok toegediend kregen in dat deel. Zelfs als dat betekent dat ze dan niets te eten krijgen. Vissen hebben zenuwuiteinden die pijn detecteren en die pijnprikkels doorgeven. Dit verandert hun gedrag. Een bijkomend resultaat was dat zij elektrische schokken w él doorstaan wanneer zij daardoor in een deel van het aquarium terechtkomen waar ook soortgenoten vertoeven! Dit toont aan dat vissen in staat zijn om afwegingen te maken wanneer het gaat om pijnervaringen. Dat betekent dat ze, naast het ervaren van fysieke pijn, ook psychisch kunnen lijden.

De pijnervaring van insecten.

Een studie van Matilda Gibbons met bijen toonde gelijkaardige resultaten. Deze studie laat zien dat zij pijn kunnen ervaren, alsook afwegingen kunnen maken om die pijn al dan niet opnieuw te beleven met het oog op een beloning. In het experiment van Gibbons kregen 41 bijen de mogelijkheid tussen voedsel van verschillende voederbak, met een suikergehalte dat varieerde van hoog naar laag. De bijen moesten op bijhorende verwarmingskussens zitten voordat zij toegang kregen tot de voederbak. Bijen verkiezen afzonderlijk voeding met een hoog suikergehalte en vermijden te hoge hitte. Bij het verwarmen van de kussens, namen de onderzoekers iets bijzonders waar: de bijen vertoonden zogeheten hersencontroles. Dat zijn zenuwresponsen die als pijn ervaren worden en de dieren helpen om passend te reageren. Deze hersencontroles kunnen er zelfs voor zorgen dat pijn genegeerd wordt wanneer dit de overlevingskans bevordert. Net zoals een soldaat nog kan doorvechten ondanks zware verwondingen. Zo kozen ook de bijen voor het voedsel met het hoogste suikergehalte, zelfs wanneer dit betekende dat zij de meest oncomfortabele temperatuur moesten doorstaan. De bijen kozen bewust voor de pijnlijkste weg, die leidde tot de grootste beloning en dus de grootste overlevingskans. Deze keuze toont aan dat bijen in staat zijn om afwegingen te maken en herinneringen hebben aan ervaren pijn. Dit niveau van besluitvorming gaat verder dan reflexen en vereist communicatie tussen het zenuwstelsel in de hersenen en de sensorische zenuwen van het lichaam. 

Niet alleen kunnen insecten pijn ervaren (ook wel ‘nociception’ genoemd) en reageren ze hier gelijkaardig aan mensen op. Insecten kunnen ook chronische pijn ervaren. Net zoals een mens chronische pijn kan ervaren na bijvoorbeeld een zwaar ongeluk, kan een fruitvliegje zulke pijn ervaren na zwaar gewond te zijn. Ze worden hypergevoelig en zullen steeds op hun hoede zijn.

 

We moeten alle dieren beschermen.

Als we collectief zouden aanvaarden dat ook vissen en insecten pijn voelen, heeft dat belangrijke consequenties voor de manier waarop we ze behandelen. Meer stemmen zouden opgaan tegen de industriële visvangst, die een enorm lange lijdensweg voor deze dieren is: de vissen worden samengeperst in het net en stikken. Of als ze nog lang genoeg leven om met het visnet omhoog gehaald te worden, knapt hun zwemblaas en worden hun ingewanden naar buiten geperst, als gevolg van de grote drukverschillen. Ook het eten van insecten – als zogenaamde alternatieve bron van eiwitten – wordt alsmaar populairder, en er gaan steeds meer stemmen op om van veeteelt over te stappen naar de kweek van insecten voor consumptie. 

Onderzoek bewijst echter het tegenovergestelde: zowel vissen als insecten lijden en willen pijn vermijden. Dan wordt het net tijd om ook deze dieren te beschermen van uitbuiting  en te blijven strijden voor de bevrijding van alle dieren!

Bronnen