Varkens

Ken je de reclame voor varkensvlees van wroetende varkens in een wei? De realiteit in de varkensindustrie is helemaal anders.

In Nederland maken meer dan 12 miljoen varkens deel uit van de veestapel. In België gaat het om 6,2 miljoen varkens, waarvan 5,8 miljoen in Vlaanderen. (1) (2)
Hoewel het aantal varkenshouders reeds sinds 2007 daalt, zien we het gemiddelde aantal varkens per bedrijf stijgen van 967 in 2007 tot 1514 in 2017. Een Vlaams varkensbedrijf telt zelfs gemiddeld 2.121 varkens.

Vleesvarkens leven slechts 6 maanden. Daardoor is het aantal geslachte varkens op een jaar ongeveer het dubbele van het aantal gehouden varkens. Rond de 11 miljoen varkens worden jaarlijks gedood in Belgische slachthuizen, het overgrote deel hiervan in Vlaanderen. In Nederland gaat het om zo’n 15 miljoen varkens. (3) (4) (5) (6)

Natuurlijk gedrag

Intelligentie & sociale interactie 

Varkens zijn é én van de slimste dieren in het dierenrijk, na mensapen en walvisachtigen. Ze zijn waarschijnlijk intelligenter dan honden. In wetenschappelijk onderzoek werd o.a. aangetoond dat ze het verband tussen een joystick en de bewegingen op een computerscherm begrijpen en de bedoeling van een spel kunnen achterhalen. Ze kunnen vooruit plannen, reageren op verbale communicatie en herkennen hun namen. Varkens begrijpen zelfs abstracte begrippen zoals ‘kleur’ en kunnen zo bv. een bepaalde kleur bal herkennen. Ze weten wat andere varkens (en mensen) zien, denken en voelen, doordat ze bv. weten welke andere varkens op de hoogte zijn van een voedselbron die ze zelf niet kunnen zien. Ze hebben een vorm van zelfbewustzijn, want ze zijn in staat een spiegel te gebruiken om bv. voedsel te vinden. Varkens leren vaak al iets na een eerste poging. Ze hebben een veelzijdig sociaal leven en kunnen tot dertig andere varkens herkennen. De dieren leren veel van elkaar en vooral van hun moeder. Varkens hebben meer dan 20 verschillende geluiden en een complexe lichaamstaal om andere varkens te begroeten, te waarschuwen voor gevaar, en om hun behoeften en gevoelens uit te drukken. (7) (8) (9)

Emoties

Varkens hebben een rijke gevoelswereld en kunnen hun emoties goed uiten. Uit onderzoek blijkt dat zowel varkensboeren, dierenartsen als dierenrechtenactivisten goed zijn in het herkennen van gevoelens bij varkens: we hebben allemaal een sterke overeenkomst in onze oordelen over wat een varken voelt. 

Varkens zijn erg sociale dieren. Daardoor kunnen ze niet alleen pijn, angst en stress voelen, maar hebben ze ook complexere, sociale emoties. Vaak zingt (neuriet) de zeug zachtjes voor haar biggetjes tijdens het zogen. Biggetjes die vroegtijdig gescheiden worden van hun moeder zijn o.a. sterker vatbaar voor agressie, stress, en roekeloos of abnormaal gedrag. Ook voor de zeug is het vroegtijdig spenen zeer stresserend. 

Varkens kunnen hun gevoelens en behoeften communiceren aan andere varkens. Daarbij is hun lichaamstaal belangrijk. Net zoals bij honden geeft de staart aan hoe varkens zich voelen. Als varkens bang zijn leggen ze hun staart tussen hun benen.
Maar ook naar onderzoekers toe kunnen ze leren hun gevoelens en behoeften te communiceren. Zo weten ze op de juiste hendel te drukken om hun gevoelens (bv. angst) uit te drukken. Daarbij moeten ze niet enkel in staat zijn hun eigen gevoelens bewust te onderscheiden, maar moeten ze ook hun gevoelens achteraf kunnen onthouden. (7) (10) 

De dieren hebben van nature een sterke motivatie en doorzettingsvermogen. Ze zijn erg nieuwsgierig en hebben veel behoefte om te spelen. Biggetjes in natuurlijke omstandigheden beginnen al vanaf de vierde dag te spelen en kunnen zich de hele dag vermaken. De onderlinge vriendschapsbanden die zo ontstaan zijn zeer hecht en blijven vaak hun hele leven bestaan. De varkens zoeken dan elkaars aanwezigheid op en slapen samen. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat ze minder snel frustratie voelen als ze bij andere gekende varkens zijn. (12)

In de industrie

Welzijnsproblemen

Varkens in de industrie krijgen gedurende hun korte leven van maximum zes maanden vaak te kampen met diverse ziektes. Heel wat varkens krijgen aangeboren afwijkingen: gespleten gehemelte, hermafroditisme, misvormde poten, liesbreuken, een ontbrekende anus, … De biggensterfte ligt op 16,4%. Dat betekent dat zo’n é én op de zes varkens sterft binnen de zes maanden, dus nog voordat ze zouden geslacht worden. (13) (14)

Door de opgefokte groeisnelheid, het doorfokken, de slechte voeding, de gewijzigde lichaamsbouw (onderontwikkelde poten ten opzichte van hun spiermassa) en het gebrek aan beweging krijgen 10 tot 40% van de varkens pootproblemen of hebben ze last van gewrichtsproblemen. Bij de zeugen heeft ongeveer 10% te kampen met kreupelheid. In zeugenboxen krijgen de zeugen snel doorligwonden en etterende zweren. Meer dan 90% van de zeugen krijgt te maken met klauwproblemen zoals woekeringen, scheuren, ontstekingen en fracturen. Klauwproblemen komen vaker voor in groepshuisvesting. (15)(16)

Door genetische selectie is het aantal geboren biggen per worp sterker gestegen dan het aantal spenen bij de zeug. Daardoor worden er vaak meer biggen geboren dan dat er melkproducerende tepels beschikbaar zijn. De biggetjes hebben bovendien een verzwakte weerstand door het vroegtijdig spenen. De abrupte overschakeling van moedermelk naar vast voedsel veroorzaakt bij de biggen spijsverteringsproblemen, diarree en allergieën. (17)

De huidige vleesvarkens hebben een erg lage weerstand en slechte fysieke conditie. Ze krijgen door hun uitzonderlijke hoge gewicht snel botbreuken aangezien hun poten een dergelijk hoog gewicht niet kunnen dragen. Veel stallen hebben onvoldoende verluchting, met als gevolg koude- en hittestress die kan leiden tot bv. hartaanvallen, huidziekten en nierinfecties. E én van de meest voorkomende ziektes in varkensbedrijven is stalhoest (mycoplasma). Meer dan 95% van de bedrijven is ermee besmet. Een kwart van de varkens heeft een longontsteking en é én op vijf heeft borstvliesontsteking. Zowat alle Belgische varkensbedrijven zijn geïnfecteerd met het H1N1, het H1N2 en het H3N2 griepvirus. (16)

Regelgeving

Varkens die leven in de intensieve veeteelt hebben niet veel ruimte. De zogenaamde mestvarkens, de varkens die gekweekt worden om op 6 maanden geslacht te worden voor hun vlees, moeten 1m² per varken krijgen als ze boven de 110 kg zijn. Zijn ze lichter, dan krijgen ze nog minder plaats. (18)

Zeugen en gelten (= zeugen die nog geen biggen hebben gekregen) worden in groep gehouden, meestal tussen de 6 en 39 varkens. Ze moeten dan 2,25 m² per varken krijgen. De dieren zitten slechts gedeeltelijk (60%) op een dichte vloer, de rest is rooster. (19) Minstens 3% van de vloeroppervlakte van de stal moet bestaan uit lichtdoorlatende openingen. (20)

Op zeer jonge leeftijd, tussen de 3 en 7 dagen jong, worden biggen gecastreerd. Dit omdat varkensvlees dan geen ‘berengeur’ zou hebben. In het Vlaams regeerakkoord werd opgenomen dat biggen vanaf 2018 niet meer gecastreerd zouden mogen worden. In 2018 staat echter in het nieuwe regeerakkoord dat Vlaanderen de stappen van de EU afwacht. Dit omdat ”de voorwaarden om te kunnen stoppen met de chirurgische castratie van biggen nog niet vervuld waren”… (21)(22)

Biologisch is niet beter

In 2017 werden er 6.428 varkens gehouden in de biologische varkensindustrie. (3) Het welzijn van een varken in de biologische industrie ligt misschien iets hoger, maar het dier wordt nog steeds als een product gezien. Bij bioboeren mogen varkens niet onverdoofd gecastreerd worden en gebeurt het staartknippen minder vaak dan in de intensieve veeteelt.

Indien varkens ziek worden, krijgen ze niet meteen medicatie. Er wordt eerst gewerkt met voedingssupplementen of homeopathie. Als er echt geen andere oplossing is, mag het dier klassieke geneesmiddelen krijgen. Dit mag slechts é én keer gebeuren, anders mogen de bioboeren het vlees niet meer als biologisch verkopen. In realiteit betekent dit dat de dieren langer ziek blijven.

Het transport van biodieren en dieren uit de gangbare veeteelt zijn hetzelfde. Varkens die van een bioboerderij komen, kennen een even gruwelijke dood als hun soortgenoten uit de gangbare industrie. (23)

• Koop geen varkensvlees of ander vlees.
• Eet plantaardig met Try Vegan of de VeganChallenge.
• Word activist en zet je in voor varkens en andere dieren.