Runderen

Runderen in de vlees- en melkindustrie krijgen te maken met heel wat problemen. Hun leven is vaak van korte duur en de dieren worden uitgebuit.

In België bestaat de veestapel uit 2,3 miljoen runderen, waarvan ongeveer een half miljoen melkkoeien. (1) (2) Zo’n 900.000 runderen worden jaarlijks geslacht in België, waarvan 360.000 nog maar kalveren zijn. (3)

Natuurlijk gedrag

In natuurlijke omstandigheden leven koeien in grote sociale groepen, genaamd kuddes. Binnen deze kuddes heerst er een hiërarchie. Ze spenderen hun dag voornamelijk met grazen, herkauwen en slapen. De kudde betekent veiligheid voor een koe. In de zuivelindustrie daarentegen leven ze vaak in isolement en in kleine ruimtes, wat hoogst onveilig aanvoelt en dus een zeer grote stressor is. Hierdoor kunnen ze ook geen natuurlijk gedrag stellen.

Intelligentie & Sociale Interactie

Koeien beschikken over een uitgebreid cognitief vermogen. Ze kunnen zeer snel verschillende taken aanleren en beschikken over een langetermijngeheugen. Zo onderscheiden koeien makkelijk hun soortgenoten uit de kudde, herkennen ze mensen die hun slecht behandeld hebben en kunnen ze leren hoe ze eten krijgen door op een paneel te duwen. Ze vertonen zelfs een emotionele reactie bij het oplossen van een probleem.

Koeien zijn sociale dieren. Een koe kan langdurige vriendschappen aangaan. Binnen de kudde worden er vriendschappen aangegaan tussen dieren die graag dicht bij elkaar grazen en slapen. Naar schatting kan een koe 50-70 soortgenoten herkennen. Familiebanden blijven jaren bestaan. Zo hechten moeder en kalf zich direct na de geboorte aan elkaar. Ze herkennen elkaar via geluiden en geur. Ook deze band blijft jaren bestaan. In de melkveehouderij worden kalfjes meteen na de geboorte weggehaald bij hun moeder en in een eenzame kalverbox geplaatst. (6)

Emoties

Koeien zijn intelligente en gevoelige dieren met een breed spectrum aan emoties. Onderzoekers observeerden 20 verschillende gedragingen bij koeien in de industrie, waar bepaalde gevoelens aan gekoppeld kunnen worden. De dieren kunnen zich o.a. tevreden, kalm, sociaal, speels, nieuwsgierig, ongemakkelijk, verveeld, bang, gefrustreerd, gestresseerd en prikkelbaar voelen.

Koeien uiten hun emoties met verschillende gedragingen en geluiden. Elke koe heeft een eigen stemgeluid, waarmee ze emoties kan uiten. Dat blijkt uit onderzoek naar geluiden van koeien in positieve en negatieve omstandigheden, zoals wachten op voer, afzondering van de kudde, hitte en kou. Ze veranderen de toonhoogte van hun stem aan de hand van hun emoties. Koeien gebruiken hun stem om contact te houden met de kudde. Hun stemgeluiden worden dus ook herkend door de andere koeien van de kudde. Via hun stemgeluid, uiten koeien hun eigen individuele identiteit. (4)

Naast hun stem gebruiken koeien ook hun lichaam om te communiceren. De houding van de staart kan veel zeggen over hoe ze zich voelen. Een tevreden en ontspannen koe zal zijn staart losjes omlaag laten hangen. Een vrolijke of speelse koe heeft een staart met een buiging of knik er in. Koeien die bang of ziek zijn, klemmen hun staart tussen de achterpoten. (5)

Daarnaast spelen koeien met elkaar en hoe vrijer ze zijn, hoe vaker ze spelen. Ze houden van het gezelschap van andere dieren, wassen elkaar en grazen in elkaars buurt. Uiteraard kunnen koeien ook stress ervaren en symptomen van een depressie vertonen. Kalfjes in de industrie, die weggehaald werden van hun moeder en/of werden onthoornd, oordelen heel wat pessimistischer over bepaalde situaties dan andere kalfjes. (6)

In de industrie

Welzijnsproblemen

Melkkoeien moeten meer melk geven dan goed voor hun is. De dieren betalen hiervoor met hun gezondheid en hun leven. Op slechts enkele jaren tijd vermindert de vruchtbaarheid van een melkkoe, gaat haar uiergezondheid achteruit en is de kans groot dat ze kreupel loopt. Voor de veehouder betekent dit dat de koe niet langer de maximale winst oplevert. Om die reden wordt jaarlijks 30% van de Vlaamse melkkoeienstapel ‘opgeruimd’ en vervangen door nieuwe koeien. Gemiddeld is een Vlaamse melkkoe 5,5 jaar oud wanneer ze in het slachthuis belandt. Van nature kan een koe 20 jaar oud worden.

In veel melkveebedrijven is de stalbezetting (te) hoog, de concurrentie tussen dieren is hier groot. Het leidt tot chronische stress-situaties, vooral bij zwakkere dieren. Deze laatste vrezen confrontatie en krijgen vaak slechts de restjes van het voer. Dit resulteert in een lagere weerstand bij de koeien, wat hen vatbaarder maakt voor diverse gezondheidsproblemen. (6)

Een melkkoe is gefokt voor een hoge melkproductie en kan daardoor een ongezond grote uier ontwikkelen, met welzijnsproblemen tot gevolg. Een te grote uier zit in de weg bij het lopen en bemoeilijkt ook het liggen in de vaak heel krappe ligboxen. Een hoge melkproductie kan daarnaast leiden tot uitputting waardoor de koe sterk vermagert.

Vleesrunderen worden gehouden voor hun vlees. In België kennen we o.a. het Belgische Witblauw ras. De lichaamsbouw van deze rassen is zo onnatuurlijk, dat ze kunstmatig bevrucht moeten worden en met een keizersnede moeten bevallen. Dit gebeurt bij sommige koeien wel vier keer in hun leven. Een keizersnede wordt uitgevoerd onder lokale verdoving. Een keizersnede zorgt voor meer pijn en meer complicaties. Toch zijn pijnstillers niet vanzelfsprekend: de dieren krijgen pas medicatie als ze koorts ontwikkelen of duidelijke tekenen van problemen vertonen. Bijna één op de acht kalfjes sterft, vaak vanwege darmproblemen maar ook vanwege diverse genetische aandoeningen. (6) (7) (8)

Regelgeving

Kalveren tot 8 weken oud worden gehouden in eenlingboxen. De breedte van zo’n box moet overeenstemmen met de hoogte van het kalf en de hoogte moet iets hoger zijn. Kalfjes moeten elkaar wel kunnen zien en aanraken. Na 8 weken moeten ze in een (gezamenlijke) stal gehouden worden. De minimale oppervlakte per kalf is afhankelijk van het gewicht, een kalf dat 220 kg of meer weegt, krijgt 1,8 m² per kalf.

In een stal moet er voldoende licht aanwezig zijn. Dit is echter zeer beperkt: in een stal met vleeskalveren moet de hoeveelheid lichtdoorlatend materiaal minimaal 2% van de vloeroppervlakte beslaan, voor andere kalveren is het minimaal 5%. Kalfjes mogen onthoornd worden in aanwezigheid van een dierenarts. Tot een leeftijd van 2 maanden wordt dit gedaan met een elektrische of heteluchtmethode, vanaf 6 maanden met een draadzaag. (9)

Biologisch is niet beter

Ongeveer 3.000 melkkoeien worden gehouden in biologische productiesystemen. In biologische bedrijven zijn de wettelijke voorschriften strenger. Zo mogen ze enkel biologisch voer krijgen, moet elke koe minimaal 6 m² stalling hebben en moeten ze verplicht weidegang krijgen. Om de melkproductie op gang te houden moeten ook biokoeien herhaaldelijk geïnsemineerd worden en bevallen. De kalfjes moeten tot 3 maanden na de geboorte gevoederd worden met melk van de moederkoe, maar er is geen verplichting om kalf en koe bij elkaar te laten. Er worden nog steeds onthoorningen uitgevoerd, uierontstekingen komen frequent voor en eens de biokoe minder productief wordt belandt ze net als alle andere koeien in het slachthuis. (6)

Lees meer over het leven van melkkoeien in onze uitgebreide campagne, Uitgemolken.